Immunoonkologia – przełom w leczeniu nowotworów

Facebook
Twitter
LinkedIn
Email

Immunoonkologia to dziedzina polegająca na wykorzystywaniu sił układu odpornościowego w leczeniu nowotworów. Sama koncepcja nie jest nowa, ale dopiero w ostatnich kilku latach nastąpił prawdziwy przełom. W lutym 2016 roku Amerykańskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej uznało terapię immunologiczną za największe osiągnięcie w leczeniu raka w 2015 r.

Na czym polega immunoterapia?

Pierwsze próby immunoterapii prowadzono już w XIX wieku. Zauważono wtedy, że pacjenci zarażeni bakteriami chorobotwórczymi w niektórych przypadkach zwalczają zarówno infekcję, jak i chorobę nowotworową. Zarażenie bakteriami mobilizuje bowiem układ odpornościowy, który czasami zyskiwał siły, aby pokonać również raka. Niestety działo się tak tylko w niektórych przypadkach. Próby celowego zarażania pacjentów bakteriami chorobotwórczymi szybko porzucono, ponieważ wielu pacjentów nie wytrzymywało tak toksycznego leczenia.

Do badań nad immunoterapią powrócono w latach 80. XX wieku. Zaczęto wtedy stosować tzw. cytokiny, czyli leki mające na celu stymulować układ odpornościowy. Leki tego typu u niektórych pacjentów przynosiły dobre rezultaty, jednak ogólnie ich skuteczność oraz toksyczność nie były zadowalające.

Dopiero w ostatnich latach poznano przyczyny niepowodzenia terapii cytokinami. Okazało się, że komórki nowotworowe mają zdolność do hamowania aktywności układu odpornościowego. Działanie cytokin można więc porównać do prób rozpędzenia samochodu, który ma wciśnięty hamulec. Najnowsze leki immunologiczne mają na celu wyłączenie tych „hamulców”. Dzięki temu odblokowują naturalne siły układu odpornościowego.

Załóż zbiórkę na 1,5% podatku!

Pokryj koszty leków, badań, prywatnych konsultacji oraz dojazdów. Nie ma żadnego haczyka!

Te „hamulce” to cząsteczki CTLA4 (w węzłach chłonnych) oraz PD-1 i PD-L1 (w mikrośrodowisku guza). Stanowią one tzw. punkty kontroli odpowiedzi immunologicznej. Komórki nowotworowe aktywując te cząsteczki unikają komórek odpornościowych. Nowe leki immunologiczne – przeciwciała anty-CTLA4 lub przeciwciała anty-PD1 umożliwiają komórkom odpornościowym – limfocytom T zwalczanie komórek nowotworu.

Leki nowoczesnej immunoterapii

Pierwszym lekiem, który można określić celowaną immunoterapią jest ipilimumab (przeciwciało anty-CTLA4) stosowany w leczeniu zaawansowanego czerniaka. Wyniki badań klinicznych prowadzonych przez 10 lat wykazały, że wprowadzenie ipilimumabu zwiększyło odsetek pacjentów przeżywających 12 miesięcy z ok. 25% do 48%, a odsetek chorych, którzy przeżyli 3 lata – z mniej niż 8% do ponad 21%. Co więcej, wyniki wskazują, że pacjenci, którzy przeżyją 3-5 lat mają bardzo dobre rokowania na dalsze lata.

Inne leki to pembrolizumab i niwolumab. Ten pierwszy zarejestrowany jest w leczeniu czerniaka i niedrobnokomórkowym raku płuca, a trwają badania nad jego zastosowaniem w nowotworach głowy i szyi. Niwolumab z kolei, początkowo zarejestrowany w terapii czerniaka, niedrobnokomórkowym raku płuca i raku nerkowokomórkowym, ostatnio uzyskał przyspieszoną zgodę FDA (Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków) na zastosowanie w leczeniu chłoniaka Hodgkina. Ponadto, trwają również badania kliniczne nad jego wykorzystaniem u pacjentów z zaawansowanymi nowotworami głowy i szyi.

W marcu 2016 roku FDA przyznała status priorytetowej oceny dla cząsteczki atezolizumab stosowanej w leczeniu pacjentów z rakiem urotelialnym pęcherza moczowego. Status priorytetowej oceny przyznawany jest lekom, które w ocenie specjalistów z FDA posiadają potencjał poprawy bezpieczeństwa i skuteczności leczenia poważnych chorób. Skuteczność atezolizumabu badana jest również w raku piersi, raku nerki i raku płuca.

Skutki uboczne immunoterapii

Immunoterapia nie wywołuje „typowych” skutków ubocznych. Tradycyjna chemioterapia działa na komórki, które są w fazie podziału, ponieważ komórki nowotworowe charakteryzują się intensywnymi podziałami. Leki działające na komórki w fazie podziału przy okazji uszkadzają jednak również zdrowe komórki, które też akurat były w trakcie podziału. Typowym skutkiem ubocznym chemioterapii jest więc wypadanie włosów, ponieważ komórki w cebulkach włosowych szybko się dzielą. Częste są też problemy z układem pokarmowym i oddechowym spowodowane przez zahamowanie odnawiania się śluzówek.

Leki immunologiczne mają inny mechanizm działania, dlatego nie wywołują takich skutków ubocznych. Powodują jednak inne uciążliwości, wynikające z reakcji autoimmunologicznych (nadmiernej aktywności układu odpornościowego). Do najczęstszych skutków ubocznych należy m.in. zmęczenie, biegunka, wysypka, świąd skóry. Mogą też wystąpić bardziej groźne reakcje np. autoimmunologiczne zapalenie jelita grubego, wątroby, przysadki, tarczycy, czy skóry.

Autor: Maja Kochanowska

Źródła:

Zapisz się, aby otrzymywać najświeższe informacje ze świata onkologii!

Fundacja Onkologiczna Alivia powstała w kwietniu 2010 roku. Założycielem jest Bartosz Poliński – starszy brat Agaty, u której 3 lata wcześniej, w wieku 28 lat, został zdiagnozowany zaawansowany rak. Rodzeństwo namówiło do współpracy innych.

W momencie diagnozy rokowania Agaty były niepomyślne. Rodzeństwo zmobilizowało się do poszukiwania najbardziej optymalnych metod leczenia. Nie było to łatwe – po drodze musieli zmierzyć się z niewydolnym systemem opieki onkologicznej, trudnościami formalnymi i problemami finansowymi. Szczęśliwie, udało się im pokonać te przeszkody. Agacie udało się również odzyskać zdrowie i odmienić fatalne rokowania. Doświadczenia te, stały się inspiracją do powołania organizacji, która pomaga pacjentom onkologicznym w trudnym procesie leczenia.

Fundacja naświetla problem występowania chorób nowotworowych u osób młodych. Propaguje także proaktywną postawę wobec choroby nowotworowej i przejęcie inicjatywy w jej leczeniu: zdobywanie przez chorych i bliskich jak największej ilości danych na temat danego przypadku, podejmowania decyzji dotyczących leczenia wspólnie z lekarzem. Podpowiada również sposoby ułatwiające szybkie dotarcie do kosztownych badań w ramach NFZ (onkoskaner.pl), informacji o nowotworach złośliwych i ich leczeniu, jak również publikuje w języku polskim nowości onkologiczne ze świata na swojej stronie, jak i na profilu Alivii na Facebook’u.

W krytycznych sytuacjach fundacja pomaga organizować środki finansowe na świadczenia medyczne dla chorych, które nie są finansowane z NFZ. Zbiórkę funduszy umożliwia Onkozbiórka, które Alivia prowadzi dla potrzebujących.